Quyền con người và tính nhân đạo trong dự thảo Luật Dẫn độ
Ngày 24/5/2025, tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV, Đại tướng Lương Tam Quang - Uỷ viên Bộ Chính trị - Bộ trưởng Bộ Công an thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Dẫn độ gồm 05 chương và 45 điều, trong đó, sửa đổi 19 điều, bổ sung 10 điều và cắt giảm 01 điều so với Luật Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dẫn độ. Việc ban hành Luật Dẫn độ, không chỉ nhằm bắt kịp với xu thế hội nhập toàn cầu, phù hợp với pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà trong đó còn thể hiện tính nhân đạo sâu sắc.
Điểm đầu tiên thể hiện tính nhân đạo của Việt Nam trong dự thảo Luật Dẫn độ, đó là “Việt Nam từ chối dẫn độ nếu người bị yêu cầu dẫn độ là công dân Việt Nam”, điểm này tiếp tục kế thừa Điều 35 Luật Tương trợ tư pháp năm 2007. Điều này đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân Việt Nam và nguyên tắc không dẫn độ công dân nước mình. Tuy nhiên, vẫn có khả năng hợp tác theo thỏa thuận song phương, đặc biệt nếu người bị yêu cầu là tội phạm nguy hiểm hoặc liên quan đến tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Tính nhân đạo còn được thể hiện sâu sắc nhất trong quy định Việt Nam từ chối dẫn độ khi “Người bị yêu cầu dẫn độ có khả năng bị truy bức, tra tấn ở nước yêu cầu dẫn độ do có sự phân biệt về chủng tộc, tôn giáo, giới tính, quốc tịch, dân tộc, thành phần xã hội hoặc quan điểm chính trị hoặc vì lý do khác”. Điểm này vừa thể hiện tính nhân đạo trong quá trình thực thi pháp luật của Việt Nam, đồng thời phù hợp với luật pháp và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên nhằm đảm bảo quyền con người, tránh việc đối xử bất công và kỳ thị về chủng tộc, tôn giáo, giới tính, dân tộc và thành phần xã hội, đảm bảo an toàn tính mạng và sức khỏe của người bị dẫn độ nếu có căn cứ chắc chắn người bị dẫn độ có nguy cơ bị tra tấn, truy bức ở nước yêu cầu dẫn độ.
Việt Nam cũng từ chối dẫn độ “Khi có căn cứ cho rằng người bị yêu cầu dẫn độ không bảo đảm các yêu cầu về sức khỏe hoặc các lý do nhân đạo khác”. Nếu có căn cứ chắc chắn cho rằng người yêu cầu bị dẫn độ không đảm bảo yêu cầu về sức khỏe hoặc có khả năng bị đối xử phi nhân đạo tại nước yêu cầu dẫn độ. Theo quan điểm của Việt Nam, trong quá trình dẫn độ phải ưu tiên đảm bảo điều kiện về sức khỏe cho người bị dẫn độ, phẩm giá của người bị dẫn độ và bảo đảm quyền con người trong hoạt động dẫn độ.
Tính nhân đạo của Việt Nam trong thực hiện việc dẫn độ còn được thể hiện ở quy định cam kết đảm bảo quyền và lợi ích cho người bị dẫn độ “Bản cam kết bồi thường thiệt hại trong trường hợp có oan, sai đối với người đã bị áp dụng biện pháp bắt khẩn cấp để dẫn độ” thể hiện tính công bằng, minh bạch và tôn trọng nhân quyền của người bị dẫn độ, nhằm đền bù thiệt hại về tinh thần, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm cho người bị dẫn độ oan sai.
Như vậy, các nguyên tắc trên trong dự thảo Luật Dẫn độ do Bộ Công an chủ trì soạn thảo thể hiện tinh thần tôn trọng nhân quyền và tính nhân đạo sâu sắc của luật pháp Việt Nam trong thực hiện việc dẫn độ. Việc ban hành Luật Dẫn độ vừa hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp nói chung vừa thể hiện sự hội nhập của Việt Nam và phù hợp với luật pháp quốc tế.
Tác giả: Như Huỳnh
